Karpaty draft
2023, wrzesień
Moje Karpaty – plan na poszerzenie wiedzy poprzez wzmożenie bytności w wybranych pasmach tego łańcucha górskiego. Czyli w zasadzie Zewnętrzne i Centralne Karpaty Zachodnie. Koniec projektu Beskidy i Pieniny pozwala nieskromnie sądzić, że trochę już znam Zewnętrzne Karpaty Zachodnie. W Centralnych Karpatach Zachodnich już bywałem: w Tatrach, Pieninach a nawet w Górach Choczańskich. Ale terra incognita, wstyd przyznać, to Tatry Niżne i Fatry. Zatem eksploracja turystyczna w 2024/25 będzie nakierowana na te właśnie pasma. Tym bardziej, że przedsmak Małej Fatry już było widać przy okazji wędrówki po szczytach Pupov w Górach Kisuckich. Trasy są wybrane i pozostaje osadzić je w czasie przyszłym dokonanym. Na koniec Zewnętrzne Karpaty Wschodnie i tylko cztery pasma beskidzkie. Na razie tylko Bieszczady Zachodnie jako tako ogarnięte. I były nawet przymiarki do wycieczki na Pikuj („Bieszczader” ogłosił restart wypraw ale na mój termin nie było chętnych). Zatem trzeba poczekać tym bardziej, że tu już zdam się na wyprawy zorganizowane z przewodnikiem.
I tak pewnie zleci kilka następnych sezonów :)
Źródło ilustracji : opr. P. Kłapyta na podst.: J. Kondracki (1978), za stroną kulturakarpat.eu
Centralne Karpaty Zachodnie
Bez zagłębiania się w szczegółowe podziały widziałbym to krajoznawczo i turystycznie jak niżej. Najwyższym szczytem Centralnych Karpat Zachodnich i całych Karpat jest Gerlach (2655 m n.p.m.) w Tatrach Wysokich.
Zewnętrzne Karpaty Zachodnie > Beskidy Zachodnie i Środkowe
Od Beskidu Śląsko- Morawskiego na zachodzie po Beskid Niski na wschodzie dość nawet systematycznie eksplorowane w projektach: Beskidy i Pieniny, Korona Beskidów i Pienin, Korona Beskidów Słowackich. Pogórza wchodzące w skład ZKZ zostawiam na odległe kiedyś.
| Beskidy Zachodnie | Beskidy Środkowe |
| CZ | |
| PL | |
| SK | |
Zewnętrzne Karpaty Wschodnie > Beskidy Wschodnie
Na razie tylko Bieszczady po stronie PL. Natomiast przy całej złożoności regionalizacji za satysfakcjonujące uznałbym poznawanie Beskidów Ukrańskich poprzez kontynuację Głównego Szlaku Beskidzkiego w jego przedwojennej postaci. Wschodnia część, według projektu Mieczysława Orłowicza, została ukończona w 1935 i prowadziła z Sianek aż do Czarnohory na Huculszczyźnie. Po połączeniu z wcześniej zaprojektowanym przez prof. Sosnowskiego GSB w roku 1935 szlak nazwano Głównym Szlakiem Karpackim, a jego patronem został Józef Piłsudski.
- Bieszczady Zachodnie – Tarnica 1.346 m Bieszczady
- Bieszczady Wschodnie – Pikuj 1.408 m
- Gorgany – Sywula 1.836 m
- Czarnohora – Hoverla 2.058 m, Pop Ivan 2.022 m
Zatem z Beskidów Ukraińskich zamierzam poznać Bieszczady Wschodnie, Gorgany i Czarnohorę. Od czegoś trzeba zacząć – to może od mapki :
| 1. Gerlach top of tops | 2.655 m | Tatry | 2017_07_02 |
| 2. Howerla | 2.061 m | Beskidy Wschodnie | |
| 3. Dziumbier | 2.043 m | Niskie Tatry | |
| 4. Babia Góra | 1.725 m | Beskidy Zachodnie | 2018_02_11 |
| 5. Wielki Krywań | 1.709 m | Mała Fatra | |
| 6. Wielki Chocz | 1.611 m | Góry Choczańskie | 2016_05_21 |
| 7. Ostredok | 1.592 m | Wielka Fatra | |
| 8. Wysoka | 1.050 m | Pieniny | 2022_05_29 |
| 9. Busov | 1.002 m | Beskidy Środkowe | 2015_05_04 |
… to rozległy, najdalej na wschód wysunięty, łańcuch górski w środkowej Europie. Rozciągają się łukiem na długości ok. 1400 km i łączą siedem krajów: Serbię, Rumunię, Węgry, Ukrainę, Słowację, Polskę i Czechy. Łańcuch ciągnie się od granicy austriacko-słowackiej w okolicach Bratysławy do tzw. „Żelaznej Bramy” na pograniczu rumuńsko-serbskim Na zachodzie Karpaty łączą się z Alpami, na wschodzie przechodzą w Bałkany. Ich szerokość jest zróżnicowana – od 100 do 500 km. Najwyższym szczytem jest Gerlach (2.665 m npm ). Średnia wysokość Karpat to ok. 1000 m npm. Karpaty były w okresie XIII – XVI w. szlakiem wędrówek Wołochów – plemion pasterskich z ziem obecnej Serbii, Albanii i Rumunii w kierunku północnym. Kolonizacja wołoska terenów górskich a nawet wysokogórskich miała przede wszystkim charakter pasterski. Wypasali (przynajmniej początkowo) swe „bydło wołoskie” (owce, kozy) głównie w lasach, które wówczas nie były w jakikolwiek inny sposób wykorzystywane gospodarczo. Z czasem asymilowali się z miejscową ludnością przechodząc na pastersko – rolniczy, osiadły sposób gospodarowania. Pod ich wpływem ukształtował się wspólny dla całych Karpat Zachodnich etnos góralski. Następstwem kolonizacji wołoskiej było powstanie terenu osadnictwa rusińskiego biegnącego na zachód wzdłuż głównego grzbietu Karpat aż do Pienin i Tatr. Miało to zasadniczy wpływ na ukształtowanie się grupy etnicznej Łemków. Do dziś funkcjonują nazwy geograficzne pochodzenia wołoskiego, np. od bjêska „hala, górska łąka, pastwisko”: Beskid, Beskidy, Bieszczad, Bieszczady. Również w nazwiskach a żeby trzymać się litery B: Bryja, Byrdy, Bryndza, Buła, Вyrski, Burdyl, Butor.
1. Zewnętrzne Karpaty Zachodnie
2. Centralne Karpaty Zachodnie
3. Wewnętrzne Karpaty Zachodnie
4. Zewnętrzne Karpaty Wschodnie
5. Wewnętrzne Karpaty Wschodnie
6. Karpaty Południowe
7. Góry Zachodniorumuńskie i Wyżyna Transylwańska
I. Podkarpacie
II. Równiny Południoworumuńskie
III. Kotlina Panońska
na podst wiki
Carpathia
