Pieniny 2022

A właściwie Pieniny i Polski Spisz eksplorowane w 2022. 

Nazwę Pieniny wywodzi się od słowa: piana od pieniących się wód Dunajca lub pion od pionowych skalnych ścian. Środkowa część pasma, jest jednym z najatrakcyjniejszych regionów turystycznych w Polsce ( po Tatrach ). Bo  „Kto nie był w Tatrach i Pieninach, ten nie był nigdzie i nic nie widział” ( Anczyc). No to bywałem i potwierdzam nieoczywiste walory tego zakątka Polski. Oprócz otwartych krajobrazów górskich z charakterystycznymi odosobnionymi skałkami wapiennymi  jest Przełom Dunajca, malownicza Droga Pienińska, uzdrowiskowy sznyt Szczawnicy, klimat Jaworek, zamki w Nidzicy i Czorsztynie. Miejsca turystycznie oblegane kontrastują z wycofaniem Pienin Spiskich. Zbiornik Czorsztyński przyciąga nie tylko wodniaków ale tez liczne rzesze rowerzystów dla znakomicie przygotowanych tras VeloDunajec. 

       Topy i tropy
I co tu wybrać ? Pieniny to moje odkrycie tego sezonu. Dziwne, że wcześniej jakoś się nie składało. Urok krajobrazów rozległych, sympatia do tras niemęczących, ciekawe miejsca i historie – wszystko tu jest !  Zatem:

1. Szlak grzbietowy Małych Pienin + Wysoka w gratisie.
2. Pieninki szlakiem niebieskim + Sokolica – must have.
3. Przełom Dunajca – jak ktoś nie lubi z tratwy to Drogą Pienińską.
4. Jaworki choćby za Muzyczną Owczarnię.
5. Szczawnica – jak niżej. 
6. Spisz ( razem z Pieninami Spiskimi) za zakątki ciekawe i perspektywy tatrzańskie.
7. Wronin i Dunajec czyli zamki tutejsze.

        Hiking szlakowy:
– Jaworki – Durbaszka – Wysoka (1.050m) – Przełęcz Rozdziela
– Niedzica (Zamek) – Żar ( 883m ) – Dursztyn – Łapsze Wyżne
– Przeł. Snozka, Okrąglica (982 m ),  Sokolica (747 m), Schr, PTTK Orlica
– Szafranówka – Wysoki Wierch (898m) – Jaworki

       Jaworki ski  ’??          Pienin cd w 20??
Jaworki – Radziejowa
Jaworki – Litawcowa
Jaworki – Palenica
Jaworki – pod Wysoką 

Pieniny po słowackiej stronie                                          14-05-2023    Haligowskie Skały.

Tylko widoki z malowniczej trasy nr 543 Stara Lubovna – Sromowce.  I jeszcze Trzy Korony z Czerwonego Klasztoru.

Szczawnica                                   3-07-2022

Stolica polskich Pienin, królowa wód polskich, sympatyczne miasteczko podnoszące się  po transformacyjnej zapaści. W połowie XIXw  impuls rozwojowi miejscowości nadała rodzina Szalayów budując markę uzdrowiska. W okresie międzywojennym hr. Stadnicki właściciel uzdrowiska kontynuował rozbudowę infrastruktury. Po wojnie PRL znacjonalizował majątek Stadnickich co doprowadziło do powolnej degradacji istniejące budynki. W latach 70-tych  XX w zbudowano wiele ośrodków wczasowych bardziej lub mniej udatnych. Na początku lat 2000 chyba zakończył się proces unieważniania decyzji o nacjonalizacji i odzyskiwania  majątku przez spadkobierców byłych właścicieli. To przyśpieszyło  rozwój uzdrowiska bo znalazły się środki na rewitalizację starych perełek a i niektóre koszmarki PRL-u też zyskały na urodzie po gruntownej przebudowie. Miasteczko pięknieje, wykorzystuje swoje walory uzdrowiskowe, aktywność wszelaką buduje wokół Grajcarka i wyciągu krzesełkowego na Palenicę. Oferuje spływy Dunajcem ( tratwy, rafting, kajaki), wiele tras rowerowych ( Droga Pienińska), trasy turystyki pieszej. Nic tylko kibicować Szczawnicy !

Plac Dietla – reprezentacyjne miejsce uzdrowiska

ul. Zdrojowa – ujęcie zdroju Magdalena

Park Górny  wejście do Inhalatorium

Park Górny pięciogwiazdkowy hotel „Modrzewie”

Chluba Szczawnicy – centrum kongresowe Dworek Gościnny ( pod szyldem „u Modrzejewskiej”).

Park Dolny

Bulwary nad Grajcarkiem – oś aktywności miasteczka.

Szlachtowa                                                                                             Szlachtowa, Jaworki, Krościenko 7-05-2022

Ruś Szlachtowska  – nazwa odnosząca się do regionu czterech wsi w dolinie Ruskiego Potoku (obecna nazwa: Grajcarek): Biała i Czarna Woda, Jaworki oraz Szlachtowa. Region ten był zasiedlony przez Łemków i był najbardziej na zachód wysuniętym obszarem zamieszkiwania tej ludności w Polsce. Większość mieszkańców wyjechała do Ukraińskiej SRR w 1945 r. W ramach Akcji „Wisła” w 1947 roku do opuszczenia swoich domów zmuszono pozostałych (ok. 350 os.). Do 1945 r. łącznie żyło tu 2100 Łemków. Utrzymywali się z uprawy roli i pasterstwa. Mieszkańcy Białej Wody specjalizowali się w naprawianiu rozbitych glinianych naczyń, lepiąc je i wzmacniając drutem. Większość ich domów, zwanych chyżami, była jednoizbowa, bez komina. / info z wiki i MP/

Ciekawe zbiory Muzeum Pienińskiego.

Cerkiew Opieki Matki Bożej  – dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka, wzniesiona w latach 1895–1920. W 1946 cerkiew przejęta przez rzymskich katolików.

Jaworki    znane głównie z Muzycznej Owczarni. Pewnie za sprawą jej prężnej działalności mają Jaworki sezonowych znamienitych obywateli. Z ciekawostek: z Rusią Szlachtowską  związany był  Józef Baczyński zbójnik rozpoczynający swój fach w Wadowicach. 

Karczma Bacówka – jak opisują Rewasze  eksponat z filmu „Znikąd do nikąd” Kazimierza Kutza z 1973r.  Kręcił na terenie Jaworek film,  główną akcję umiejscowił w karczmie, która została zbudowana specjalnie w tym celu.

Cerkiew św. Jana Chryzostoma w Jaworkach – dawna łemkowska cerkiew greckokatolicka, zbudowana w 1798. Po akcji „Wisła” w 1947 i wysiedleniu Łemków przejęta przez rzymskich katolików.

Arena Narciarska Jaworki – Homole  poza sezonem przebieżona przy okazji powrotu z wąwozu Homole. Są plany na jakąś wyprawę skiturową przez Durbaszkę na Wysoką ale chyba dopiero w sezonie 2023-24.  

Krościenko

/grafika z kroscienko.pl /

Krościenko nad Dunajcem otrzymało prawa miejskie od króla Kazimierza Wielkiego w czerwcu 1348 roku. W 1932  utraciło je na skutek spadku liczby ludności.  Choć leży dokładnie na styku Pienin, Gorców, i Beskidu Sądeckiego to jednak miejscowość wyraźnie pienińska nawet z aspiracjami do bycia stolicą tychże. Choć tu wyraźnie góruje Szczawnica (z którą Krościenko było połączone administracyjnie w latach 1973-82 ). Krościenko wyładniało : odnowiony rynek, ratusz i okoliczne domy. Staje się centrum turystyki pieszej i rowerowej. Dodatkowo w ostatnich latach zaczęto mocno eksploatować Dunajec do raftingu i kajakarstwa górskiego. W sumie przyjazne miejsce nawet dla kuracjuszy: posiada naturalne źródła mineralne ( Stefan, Michalina Maria). 

Dawna apteka „Pod Trzema Koronami”.  Przykład tradycyjnego budownictwa i ozdób pienińskich.

Szlachtowa, Jaworki, Krościenko 7-05-2022

Zamek Czorsztyn.                                                  6.03.2022

Powstał  w  XIII w. jako gród drewniano-ziemny o nazwie Wronin.  Ufundowany przez  księżną  Kingę, żonę Bolesława  Wstydliwego  w ramach  akcji  kolonizacji  Ziemi  Sądeckiej.  W XIV  Kazimierz  Wielki przejął gród od zakonu klarysek i  przekształcił  go  w murowany zamek  obronny.  Jako siedziba  starostwa  był  też  strażnicą na granicy polsko-węgierskiej. Od  pierwszego rozbioru Polski  zamek popada w  ruinę. Program  ograniczonej  konserwacji  realizowano  intensywnie w latach 90-tych  XX w.  Do  Nidzicy mu daleko ale miejsce jest OK.

POLSKI SPISZ  / za: wiki /

Czarna Góra – podobno od ciemnych lasów które zastali pierwsi osadnicy. Dla mnie głównie tereny narciarskie :

• Grapa Ski  na Litwince  gdzie w grudniu ’21 odbyła się unifikacja instruktorska PZN – SITN

•   Koziniec-ski    staż instruktorski, luty ’22

Kacwin: Katzwinkel czyli Koci Zakątek. Wieś na „końcu świata” kultywująca tradycje spiskie. Trochę tradycyjnej zabudowy z maleńkim skansenem prezentującym specyficzne dla okolicy  spichlerze zwane  sypańce. Drewniane belki okładano grubą warstwą gliny chroniącej od pożaru.

Łapsze Niżne.  „Lapos” to po węgiersku mokradło a wioska historycznie nazywała się Alsolapos.  Kościół Kwiryna z 1300 r. i siedziba gminy.

Łapsze Wyżne:   węg. Felsolapos. Początkowo zamieszkała przez ludność wołoską. Kościół świętych Piotra i Pawła jest zbudowany w miejscu dawnej cerkwi wołoskiej. Podobno określany mianem „Perełki Spisza” z racji rokokowego wystroju wnętrza. W porównaniu z mizerią otoczenia robi wrażenie.

Trybsz:    perła spiskiej architektury – kościół pod wezwaniem św. Elżbiety Węgierskiej. Może latem uda się zobaczyć wewnętrzną polichromię z XVII w.

Spiskie krajobrazy zimowe.

6_03_’22

1.05.2022

Nowa Biała – „Ujbela” echa nazwy węgierskiej wioski leżącej niegdyś na szlaku Drogi Królewskiej z Polski właśnie na Węgry. Obecnie odwiedzana dla urokliwego przełomu Białki pomiędzy dwoma skałami : Obłazową i Kamnicą.

Dursztyn  –  ( z niem.Durstein -” twarda skała „). Malowniczo usytuowana wieś u podnóża Czerwonej Skałki 789m).  

Krempachy –  ( z niem.Krummbach -” kręty potok”). Kolejne skupisko ludności pochodzenia słowackiego na Spiszu. Kościół z charakterystycznym dla tych okolic zwieńczeniem wieży attyką.

Frydman  –  jedna z najstarszych wsi na Polskim Spiszu ( również kościół najstarszy na tych terenach). Blisko Jeziora Czorsztyńskiego i dobre miejsce do rozpoczęcia przygody z VeloCzorsztyn.

Frydman  –  renesansowy Kasztel z końca XVI w. Niestety obecnie w kiepskim stanie.

Łapszanka   –  sama wieś nieciekawa ale odwiedzana dla widoków na Tatry z przełęczy nad nią. Właściwie z całego odcinka drogi do Rzepisk rozpościerają się fantastyczne panoramy. Koniecznie – wizytówka Polskiego Spiszu.

Jurgów – Polana Podokólne. Szałasy pasterskie – pamiątka historii dawnej działalności mieszkańców wsi.  Dokładnie naprzeciwko znanego ośrodka narciarskiego.

Jurgów –  ciekawe i chyba najbardziej uporządkowane miejsce na naszym Spiszu. Kościółek św. Sebastiana, Zagroda Sołtysów, zabudowa centrum.  

Spiskie krajobrazy wiosenne.

1_05_’22

Wycieczki po Polskim Spiszu w 2022 inspirowane  informacjami z blogu :  Wieczna Tułaczka:  www-przewodnik 
Jak zawsze ciekawość popchnęła do poznania niewielkiego obszaru pogranicza o odrębnej historii i kulturze. I mnie takie perełki cieszą.